Formacja w Wyższym Seminarium Duchownym, ma za zadanie ukształtować dojrzałego człowieka. Każde seminarium jest zakładane po to „aby tym, których Pan Bóg powołuje do apostolskiej służby, umożliwić przeżycie doświadczenia formacji, jaką Chrystus dał Dwunastu” (Pastores dabo vobis, 60). Istotą formacji do kapłaństwa jest ciągłe „bycie w drodze”. Na tej drodze istnieje kilka etapów. Każdy z nich jest głębokim przeżyciem alumna, gdyż przybliża go ku kapłaństwu.
Obłóczyny
Przywdzianie szaty duchownej – sutanny nie jest posługą, ale jest widocznym znakiem przynależności do grona szczególnych uczniów Chrystusa. Klerycy Wyższego Seminarium Duchownego w Rzeszowie przyjmują szatę duchowną na trzecim roku studiów, 7 grudnia, w wigilię Uroczystości Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny. Sutanna jako strój odsyła do innej rzeczywistości, a osoba która ją przyjmuje staje się w środowisku znakiem wymiaru Boga, znakiem nadziei. Przypominają o tym słowa Prymasa Tysiąclecia: „Sutanna nie jest ubiorem w szeregu innych strojów, ale jest wyznaniem wiary przed ludźmi, jest odważnym świadectwem danym Chrystusowi, jest przyznaniem się do Kościoła”.
Lektorat
Przyjęcie posługi lektora, jest poprzedzone rekolekcjami i ma miejsce w okresie Wielkiego Postu na trzecim roku formacji. Istotą liturgicznego obrzędu, który dokonuje się podczas uroczystej Mszy Świętej, jest przekazanie lektorowi księgi Pisma Świętego. Nowo ustanowieni lektorzy, przyjmując tę posługę, słyszą z ust księdza biskupa słowa: „Przyjmij księgę Pisma Świętego i wiernie przekazuj Słowo Boże, aby coraz mocniej działało w sercach ludzkich”. Zadaniem lektora jest czytanie Słowa Bożego w zgromadzeniu liturgicznym, wykonywanie psalmu responsoryjnego w przypadku braku psalmisty, wypowiadanie intencji w modlitwie powszechnej gdy nie ma kantora czy diakona. Najważniejszym staraniem winno być jednakże coraz większe zagłębianie się w Słowo Boże i życie nim na co dzień.
Akolitat
Udzielenie posługi akolity następuje na czwartym roku studiów po odpowiednim przygotowaniu teologicznym i liturgicznym. Do zadań akolity należy wspomaganie diakona oraz usługiwanie kapłanowi w wypełnianiu czynności liturgicznych, szczególnie podczas Mszy Świętej. Akolita jest nadzwyczajnym szafarzem Eucharystii. Może on udzielać Komunii Świętej w czasie Mszy Świętej, gdy istnieje potrzeba pomocy, a także poza Mszą Świętą. Akolita może także zanieść Komunię Świętą chorym i starszym odpowiednio wcześniej przygotowanym, którzy pozostają w domu lub szpitalu, wtedy kiedy kapłan, na którym spoczywa ten obowiązek miałby trudności w jego wypełnieniu z powodu innych zajęć duszpasterskich. Akolici są również wezwani przez Kościół do szczególnej czci i adoracji Najświętszego Sakramentu oraz do pogłębionego przeżywania Ofiary Eucharystycznej, aby w jej świetle kształtowali swoje życie.
Kandydatura
Tym co bezpośrednio poprzedza fakt przyjęcia święceń diakonatu i kapłaństwa jest uroczyste wprowadzenie alumnów V roku w grono kandydatów do diakonatu i kapłaństwa. Ma ono miejsce w 2 połowie grudnia. Chociaż nie jest to wydarzenie spektakularne, należy pamiętać, że wypowiadając Panu „tak”, składa się zobowiązanie. Kandydatura jest publicznym, dokonanym wobec Kościoła wyrażeniem pragnienia przyjęcia święceń diakonatu i kapłaństwa.
Diakonat
Święcenia diakonatu przyjmują alumni piątego roku podczas uroczystej Mszy Świętej w Katedrze Rzeszowskiej, tydzień przed święceniami prezbiteratu ich starszych braci z roku VI. Wydarzenie to jest poprzedzone tygodniowymi rekolekcjami. W przeddzień święceń w kaplicy seminaryjnej, kandydaci do diakonatu składają uroczystą przysięgę zachowania posłuszeństwa i celibatu oraz wyznają publicznie swoją wiarę. Diakoni uczestniczą w specjalny sposób w posłaniu i łasce Chrystusa. Sakrament święceń naznacza ich pieczęcią (charakterem), której nikt nie może usunąć. W okresie Wielkiego Postu diakoni posługują w parafiach diecezji, odbywając tym samym praktykę duszpasterską.
Prezbiterat
Zwieńczeniem formacji seminaryjnej są święcenia kapłańskie, których udziela biskup w kościele katedralnym, w sobotę przed Uroczystością Zesłania Ducha Świętego. Liturgia podkreśla fakt, iż kandydaci do święceń zostają wybrani do urzędu kapłańskiego. Nie ma tu mowy o wzięciu sobie tego urzędu czy godności, ale o obdarowaniu ze strony Boga za sprawą posługi Kościoła. Oczywiście nie dzieje się to wbrew woli człowieka. Konieczne jest jego wolne chcę. Słowo to pada czterokrotnie podczas obrzędu święceń, po raz ostatni uzupełnione istotną klauzulą: Chcę, z Bożą pomocą. To chcę poparte jest jeszcze słowem przyrzekam, kiedy to kandydat klęcząc przed biskupem, wkłada swe złożone ręce w jego dłonie na znak czci i dozgonnego posłuszeństwa. Słowa: Niech Bóg, który rozpoczął w tobie dobre dzieło, sam go dokona – przypominają raz jeszcze, iż nie jest to sprawa tylko ludzka. Padnięcie na twarz w trakcie śpiewu litanii do Wszystkich Świętych oraz milczenie w chwili samych święceń, jeszcze dobitniej to podkreślają. Symboliczne gesty namaszczenia rąk, przekazania chleba i wina oraz udzielany przez biskupa pocałunek pokoju, dopełniają rytu święceń kapłańskich. Po przyjęciu święceń kapłańskich neoprezbiterzy udają się do swoich parafii rodzinnych gdzie odbywają się ich prymicje, zaś końcem wakacji zostają skierowani na pierwsze parafie, by służyć Bogu i ludziom.
opr. ks. mgr Jacek Szczęch