Utworzenie Wyższego Seminarium Duchownego w Rzeszowie jest nierozłącznie związane z powstaniem Diecezji Rzeszowskiej, którą erygował papież Jan Paweł II bullą „Totus tuus Poloniae populus”, wydaną dnia 25 marca 1992 r. Jej terytorium wydzielone zostało z dwóch dotychczas sąsiadujących ze sobą diecezji: przemyskiej (14 dekanatów) i tarnowskiej (5 dekanatów). Jako diecezja sufraganalna weszła w skład metropolii przemyskiej. Jej patronami ustanowiono bł. Józefa Sebastiana Pelczara (kanonizowany w 2003 r.) i bł. Karolinę Kózka, zaś katedrą – rzeszowski kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa (Redemptor hominis). Pierwszym jej ordynariuszem został bp Kazimierz Górny, a biskupem pomocniczym – bp Edward Białogłowski. W chwili powstania diecezja składała się z 202 parafii i 4 rektoratów, które zamieszkiwało ok. 600 tys. wiernych. Pracowało w niej wówczas blisko pół tysiąca kapłanów oraz 259 sióstr i 14 braci zakonnych.

Wkrótce po powstaniu diecezji zorganizowano urzędy wspierające biskupa w sprawowaniu władzy administracyjnej i sądowniczej. Najpierw utworzono Kurię Diecezjalną (1992), a kilka lat później Sąd Biskupi (1997). Ustanowiono też instytucje i organizacje, usprawniające funkcjonowanie diecezji, m. in. Caritas Diecezji Rzeszowskiej (1992), Instytut Teologiczno-Pastoralny im. bł. Józefa Sebastiana Pelczara (1992). Zadbano nadto o wypracowanie lokalnego prawa kościelnego. Zajął się tym pierwszy synod diecezji rzeszowskiej, który odbył się w okresie od 24 marca 2001 do 20 listopada 2004 r.

Budowa nowego budynku

W ramach procesu organizacji podstawowych instytucji diecezjalnych powstało również Wyższe Seminarium Duchowne Diecezji Rzeszowskiej. Jego rychłe utworzenie wymusiła istniejąca wówczas sytuacja. Zgodnie bowiem z postanowieniem bulli papieskiej, alumni, pochodzący z terenu nowo utworzonej diecezji rzeszowskiej, a przygotowujący się do kapłaństwa w seminariach, w Tarnowie i Przemyślu, mieli prawo sami zadecydować o swej przynależności kościelnej. Zdecydowana większość opowiedziała się za diecezją rzeszowską. W ten sposób wkrótce po swym powstaniu posiadała ona, choć jeszcze nie miała własnego seminarium, ponad 120 kleryków. Na mocy porozumienia zawartego wkrótce z biskupami z Przemyśla i Tarnowa mogli oni kontynuować studia w dotychczasowych placówkach.

Rozwiązanie to miało jednak charakter tymczasowy. Wkrótce więc podjęto starania o utworzenie własnego seminarium. Rozpoczęto je od przygotowania odpowiedniej na ten cel bazy materialnej. Działania te, wsparte życzliwością lokalnego środowiska, zaowocowały pozyskaniem obiektu mieszkalnego, zlokalizowanego przy ul. Wetlińskiej 4. Na tej bazie, dnia 8 kwietnia 1993 r., w Wielki Czwartek bp Kazimierz Górny erygował Wyższe Seminarium Duchowne Diecezji Rzeszowskiej. Oto treść dekretu erekcyjnego: ”Niniejszym, na podstawie Bulli Jana Pawła II i kan. 232-264 KPK, z dniem 8 kwietnia 1993 r. eryguję Wyższe Seminarium Duchowne Diecezji Rzeszowskiej z siedzibą w Rzeszowie. Do czasu ukończenia przygotowań budynków w Rzeszowie, alumni korzystać będą z formacji i studiów seminaryjnych w Przemyślu i Tarnowie. Adhortacja Jana Pawła II „Pastores dabo vobis” oraz wspaniałe tradycje Seminariów w Przemyślu i Tarnowie niech pomagają w kształtowaniu powołań kapłańskich, a błogosławiony Józef Sebastian Pelczar, patron Diecezji, w szczególny sposób niech wspiera przygotowania i pracę nowego Seminarium”. Pierwszym rektorem seminarium był ks. dr Wiesław Szurek. Funkcję tę pełnił do 1999 r.

Główny budynek WSD

Pierwszymi mieszkańcami budynku seminaryjnego było 23 diakonów, którzy w dniach od 19 kwietnia do 29 maja 1993 r. tam właśnie odbyli ostatni etap przygotowań do przyjęcia sakramentu kapłaństwa. Ich opiekunami byli: ks. Stanisław Zych – odpowiedzialny za formację duchową, ks. Ireneusz Folcik – kierujący przygotowaniem pastoralnym oraz ks. Czesław Szewczyk – prorektor ds. administracyjnych, troszczący się o sprawy materialne.

Obiekt seminaryjny, będący dotychczas hotelem robotniczym, wymagał adaptacji do nowych zadań. Konieczne też było zakupienie jego drugiego skrzydła i budowa nowego segmentu, w którym mogłyby znaleźć się kaplica, aula, refektarz, kuchnia i jej zaplecze. Realizacją tych zadań zajął się ks. Czesław Szewczyk. W ciągu kilku miesięcy udało się je doprowadzić do takiego stanu, że już we wrześniu 1993 r. cztery pierwsze roczniki alumnów rozpoczęły w Rzeszowie swoją formację ku kapłaństwu. Dwa ostatnie natomiast, ze względu na zaawansowanie prac magisterskich, kontynuowały studia teologiczne i przygotowanie do kapłaństwa w seminariach w Przemyślu i Tarnowie. Począwszy od roku akademickiego 1994/95 w Rzeszowie studiowały już wszystkie roczniki studentów filozofii i teologii.

Choć rzeszowskie Seminarium zainaugurowało swoją działalność we wrześniu 1993 r., to jednak nie udało się do tego czasu dokończyć wszystkich podjętych prac. Nie było między innymi odpowiedniej kaplicy domowej. Toteż w pierwszym roku funkcjonowania uczelni klerycy korzystali z kaplicy położonej w sąsiedniej wiosce Zwięczycy oraz niewielkiego oratorium, znajdującego się w jednej z sal seminaryjnych.

Nowy budynek

W tym czasie trwały dalsze prace przy rozbudowie obiektu seminaryjnego. Kierował nimi ks. Czesław Szewczyk, a nadzorował je inż. Władysław Such. Nowy segment zaprojektowany został przez rzeszowskiego architekta mgr inż. arch. Marka Łobaczewskiego, zaś jego plan konstrukcyjny opracował inż. Jerzy Furman. Uwieńczeniem tej inwestycji było poświęcenie kaplicy i konsekracja ołtarza dokonane 10 czerwca 1994 r. przez nuncjusza apostolskiego w Polsce, abp. Józefa Kowalczyka. Tym samym zakończył się zasadniczy etap rozbudowy gmachu seminaryjnego. Od tego czasu Seminarium mogło już normalnie funkcjonować. Wprawdzie w okresie późniejszym podejmowano jeszcze dodatkowe prace przy obiekcie seminaryjnym, ale miały one głównie charakter remontowo-adaptacyjny.

Nowa aula WSD

Znaczne poszerzenie zaplecza materialnego rzeszowskiego Seminarium dokonało się dopiero w 2002 r. Najpierw, dnia 2 czerwca tego roku pozyskano od Rzeszowskiego Przedsiębiorstwa Budowlano-Montażowego „Montares” budynek warsztatu ślusarsko-kowalskiego wraz z działką, na której był wzniesiony, a następnie w roku 2003 przystąpiono do prac adaptacyjnych. W ciągu dwóch lat na bazie tego obiektu powstała aula seminaryjna i sala sportowa z odpowiednim zapleczem. Oba pomieszczenia oddano do użytku w 2005 r. Ich poświęcenia dokonał bp Kazimierz Górny – sali gimnastycznej 6 stycznia 2005 r., auli 10 października 2005 r. Przy okazji poświęcenia aula otrzymała wezwanie bł. ks. Władysława Findysza. Dzięki tym ostatnim inwestycjom Seminarium uzupełniło swą bazę materialną o obiekt kulturalno-rekreacyjny. W tych latach rektorem seminarium był ks. dr hab. Jerzy Buczek (1999-2010).

Seminarium zmienia adres

Ważna zmiana w bazie materialnej Seminarium dokonała się w 2013 r., gdy zyskało ono nową siedzibę. Zanim została ona uskuteczniona już w 2008 r. rzeszowski Instytut Teologiczno-Pastoralny im. św. Józefa Sebastiana Pelczara stanął wobec perspektywy budowy nowego gmachu wraz z akademikiem dla studentów, w oparciu o fundusze unijne. Starania zajęły jeszcze dwa lata. Wreszcie rozpoczęto realizację projektu. Nową siedzibę Instytutu, zlokalizowaną w Rzeszowie, przy ul. Witolda 11a, wybudowano w latach 2010-2012, w ramach projektów kluczowych Województwa Podkarpackiego. Generalnym Wykonawcą była firma Skanska SA, zaś Projektantem koordynatorem Studio Architektury Archi Group Chrobak Marek. Obiekt został poświęcony w dniu 11 października 2012 roku przez Księdza Biskupa Ordynariusza Kazimierza Górnego. Od 2 stycznia 2013 r. w akademiku połączonym z Instytutem zamieszkali studenci teologii – klerycy rzeszowskiego WSD, a w Instytucie rozpoczęli studia i zajęcia formacyjne. Od tego też momentu w tym obiekcie mieści się siedziba Wyższego Seminarium Duchownego. Kolejnymi rektorami rzeszowskiego seminarium byli ks. dr hab. Jacenty Mastej (2010-2014) oraz ks. dr Paweł Pietrusiak (2014-2022).